Radno vrijeme - 08,00-16,00

Svetlana Loma, istoričarka na Filozofskom fakultetu u Beogradu o Municipiumu

Municipium Malvesiatium nalazio se na levoj obali Drine (dan. Skelani), naspram ušća reke Rače i Bajine Bašte, gde je u rimsko doba put iz Domavije (Gradina kod Sasa) prelazio reku i vodio na istok, u Pomoravlje, i na jug, u gornje Podrinje, presecajući veliku okuku i kanjon Drine. Zahvaljujući svom položaju na jednom od ključnih čvorišta lokalne saobraćajne mreže koja je povezivala rudnike srebra u istočnoj Dalmaciji – argentariae Delmaticae,čije se upravno središte nalazilo u Domaviji – sa magistralnim putevima prema primorju i Podunavlju, municipij Malvesijata se tokom 2. veka razvio u prosperitetan grad, koji je uz Domaviju i municpij Splonum (kod dan. Pljevalja) predstavljao najznačajniji ekonomski i adminstrativni centar u unutrašnjosti provincije Dalmacije.

Rimski grad (municipium) u Skelanima osnovan je najverovatnije u vreme cara Hadrijana (117-138) ili Antonina Pija (138-161) na teritoriji plemenske zajednice Dindara (civitas Dindariorum), koja je posvedočena početkom 1. veka u službenom spisku autonomnih administrativnih jedinica provincije Dalmacije. Njeno postojanje u prvoj polovini 2.veka potvrđeno je i u natpisu jednog njenog poglavara (princepsa) na spomeniku uz Skelana.

Da se u Skelanima nalazilo gradsko jezgro municipija do sada se znalo prvenstveno na osnovu epigrafskih spomenika (natpisa) koji su tamo otkriveni. To su uglavnom počasne baze za statue careva i gradskih zvaničnika, koje su po odluci municipalnog veća bile postavljane u baziliku, javnu građevinu koja se u svim rimskim gradovima nalazila na gradskom trgu (forumu). Zahvaljujući arheološkim iskopavanjima otpočetim prošlog leta u Skelanima obrisi rimskog grada počinju da se pojavljuju u svoj svojoj monumentalnosti i lepoti.

Teritorija municipija protezala se u uskom pojasu uz levu obalu Drine na sever do Domavije i na jug do Starog Broda i Višegrada, obuhvatajući, verovatno, i rogatičko polje, ali i znatan deo zapadne Srbije s onu stranu Drine, gde su se, u plodnom međurečju požeške kotline i uz severnu obalu Lima, uglavnom nalazila imanja gradskih velikodostojnika, kako to svedoče njihovi nadgrobni spomenici.

Svetlana Loma, istoričarka na Filozofskom fakultetu u Beogradu o Municipiumu u Skelanima

Istraživanje antičkih ruralnih i urbanih pejzaža

U okviru projekata temeljnih arheoloških istraživanja, a sve više i za portebe preliminarnih zaštitnih istraživanja, važno mesto imaju nedestruktivni postupci arheološkog rada, toviše što omogućavaju zahvatanje podataka na nivou većih prostorskih celina-pejzaža i celine nalazišta. Arheološko odeljenje Filozofskog fakulteta Ljubljanskog univerziteta razvija i testira takve postupke od sredine 80. godina, a od 90. godina aktivno sudeluje i pri njihovoj aplikaciji u okviru velikih infrastrukturnih projekata kao što su autoputevi Slovenije.

Referat predstavlja neke od metoda koje su pri tom primenjivani – na kasnoantičkom naselju Ajdivščina iznad Rodika (Slovenija), na grčkoj parcelaciji teritorije Farosa na Hvaru (Hrvatska), i na antičkim gradovima u Bojotiji (Grčka).

Božidar Slapšak, Univerza u Ljubljani

Snimanje totalnom stanicom na arheološkom nalazištu Skelani

Grafičkom obradom podataka dobijenih snimanjem totalnom stanicom na arheološkom nalazištu Skelani, izrađen je situacioni plan sa visinskom predstavom. Plan omogućava sagledavanje oblika i dimenzija objekata, kao i njihovog međusobnog položaja. Može se gledati i u 3D obliku, ali se u ovom slučaju ne radi o 3D modelu. Podaci dobijeni merenjem totalnom stanicom mogu se koristiti kao baza za 3D modelovanje, ali takav model zahteva rad u posebnim programima. Situacioni plan terena u ovakvoj digitalnoj formi omogućava novi pristup korišćenju arheološke dokumentacije.

Оlga Perić, arheolog na Arheološkom institutu u Beogradu

Antički mozaici na prostoru Bosne i Hercegovine

Mozaik predstavlja umjetnost čiji su sastavni dijelovi kokice (tesere) koje tvore cjelinu, izvedenu na osnovu skice ili nacrta. Osnovni način izrade mozaika podrazumjeva postavljanje kockica ili komadića različitog oblika i materijala kao što je staklo, kamen, mramor, keramika, na zidnu, stropnu ili podnu podlogu, koja je unaprijed pripremljena sa ljepilo, smolom ili žbukom.

Najstariji podatak o izradi mozaika datira se u period cara Dioklecijana (284. – 305.), za kojeg je napisan edictum de pretiis. Sa ovim dokumentom su se određivale dnevnice umjetnika, majstora i pomoćnog osoblja. Vođa cjelokupnog procesa izrade, nazivan je pictor parietarius. Posebno zadužene osobe su bile angažirane za mješanje materijala za podlogu, pripremu materijala, kao i izradu jednostavnijih i kompliciranijih dijelova mozaika.

Mozaičkim podnim površinama prethodili su ili paraleleno egzistirali i drugi načini izrade podnica: pod od oblutaka, pod od lomljene terakote, cementni pod, pod od opeke, pod od nepravilnih komada kamena, mramorni pod, pod od tesera i pod od pravokutnih tesera.

Za izradu mozaika od samih početaka najčešće se upotrebljavao kamen. Najčešće opredjeljenje u materijalu kamena ležalo je u fizičkim i hemijskim karakteristikama kamena, kao otpornog i čvrstog materijala. Staklo se kao materijal za izradu mozaika potvrđeno koristi od IV stoljeća stare ere na Levantu, Siriji, Palestini i južnoj Italiji. Prozirno i neprozirno staklo korišteno je za nijansiranje mozaičkih umjetničkih predstava, kakav je slučaj sa mozaicima iz Stoca. Keramika se u rimskom periodu u najvećoj mjeri upotrebljavala u vidu samoskog porculana. U kontekstu nijansiranja boja osnovna hronološka podjela potvrđuje da su crnobijeli mozaici stariji, a višebojni mozaici mlađe datacije.

Ključni građevinski detalj vezan za izradu mozaika, predstavljala je vezivna podloga. Njena kakvoća i svojstva bili su presudni u dugovječnosti svake mozaične površine. Koristeći se različitim tehnikama drugih naroda; bitumenske i prirodne smole i gips, Rimljani su dobili hidraulično vezivo, nazvano cementum. Navedena smjesa je nastala kao mješavina gašenog vapna, mljevene opeke i pucolane.

Dr. sci. Adnan Busuladžić, direktor Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine

Zaštita arheoloških kompleksa Skelani

Abstarakt: Antičko naselje u Skelanima, na lijevoj obali Drine, je skrenulo pažnju na sebe otkrićima prije više od sto godina, a u 2008. godini, pri novim iskopavanjima, potvrđen je značaj tog sjedišta municipalnog ranga. Zbog površine koje naselje zauzima, arheološki kompleks Skelani zaslužuje zaštitu kao arheolokški lokalitet od izuzetnog značaja. To potvrđuju ostaci građevina različite namjene i pokretni materijal, pronađen u obe kampanje.

Ključne riječi: M(unicipium) MAL(vesiatium), arheološki kompleks Skelani, zaštita, arheološki lokalitet od izuzetnog značaja, antičko naselje.

Ljubica Srdić, profesor arheologije iz Banja Luke

Okvir i modaliteti zaštite lokaliteta

Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske je još 2005. godine, zbog izuzetnog bogatstva spomenicima kulture i prirode, predao elaborat o stav­ljanju u prethodnu zaštitu prostora koje obuhvataju opštine Srebrenica, Višegrad i Rogatica.  Po ocjeni grupe eksperata koje je Zavod okupio da bi se izradila studija o zaštiti tog područja, a pod rukovodstvom prof. dr Lidije Amidžić iz Beograda, radi se o ekvivalentu Nacionalnog parka „Tara“ iz Srbije. To daje opravdane nade da će UNESCO (čije preporuke smo već obezbijedili) prihvatiti kandidaturu za proglašavanje zašti­ćenog rezervata biosfere „Drina“.

Izlaganje stručnjaka Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa ima za cilj da postavi širi okvir za zaštitu lokaliteta u Skelanima i prikaže prednosti koje bi ne samo on, nego cijeli prostor koji bi bio uključen u prostor rezervata biosfere, imao kroz pri­mjenu najsevremenijih oblika integrativne zaštite. Pored toga ukazao bi na iskustva stano­vni­štva koje već živi u sličnim oblastima, te puteva razvoja cijelog kraja.

Stručnjaci Zavoda su izradili karte kulturnih i prirodnih vrijednosti Skelana, tangen­tnog područja i šireg područja budućeg rezervata biosfere, te pripremili izlaganja koja bi tre­balo da zacrtaju dalje radove na istraživanjima, konzervaciji i prezentaciji lokaliteta. Na pri­mjeru izrade menadžment plana za stari most u Višegradu, biće prikazan način na koji se iz­rađuje neophodna dokumentacija.

Mr. Milica Kotur, UNESCO