Govor Predsjednika Republike Srpske, Dr. Rajka Kuzmanovića

Poštovani učesnici regionalne konferencije,
Uvaženi organizatori,
Dame i gospodo,

Sa zadovoljstvom sam prihvatio poziv da učestvujem na otvaranju ove Regionalne konferencije koja se organizuje povodom otkrivanja velikog arheološkog nalazišta u Republici Srpskoj – rimskog municipijuma Skelani kod Srebrenice.

Devete godine nove ere područje Balkana, a samim tim i današnje područje Republike Srpske, padaju pod rimsku vlast. Rimljani na ovom području osnivaju svoje administrativne i trgovačke centre i vojna utvrđenja i u novoosvojena područja utiskuje elemente svoje kulture i civilizacije. Mnogobrojna arheološka otkrića na području Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Srbije pokazuju da su područja na kojima se danas nalazi Republika Srpska bila naseljena i uređena u doba Rimske Imperije.

Skelani su jedno od mjesta nad kojim je rimska uprava ostavila neizbrisiv pečat.

Dosad su u našoj istoriografiji Skelani bili poznati po otkrivenim ostacima  rimskog naselja i dviju bazilika datiranih u 5. i 6. vijek. Veća crkva je bila izgrađena na ostacima starijeg rimskog objekta i imala je sedam prostorija, a manja bazilika, sa četiri prostorije, ima anekse naknadno dograđene uz zapadnu i sjevernu stranu. Naša nauka smatra da su Skelani imali status municipijuma i u ovom naselju su se nalazili spomenici značajnih rimskih državnika: Antonija Pija, Septimija Severa i Karakale, kao i oltari rimskim božanstvima Silvanu, Marsu i Mitri.

Ponovno otkriće ovog lokaliteta, svojevrsnog muzeja pod zemljom, sa 80 rimskih spomenika, izazvao je pravu arheološku senzaciju i omogućio formiranje novog muzeja u Skelanima. Ova nesvakidašnja arheološka otrkića svjedoče da se na području današnjih Skelana nalazio administrativni centar rimskog municipijuma i neprevaziđeni je dokaz značaja koji je imao ovaj kraj u ta davna doba.

Međutim, ovo nije prvi put da se sprovode arheološka istraživanja na ovom lokalitetu. Već prije 112 godina, za vrijeme austro-ugarske vladavine, vršeni su radovi na iskopinama na području Skelana.

Iskopinama je otkrivena cjelina koja bi predstavljala najljepšu rimsku destinaciju na širem području Podrinja i centralnog Balkana, a nastavak sistematskih i temeljnih arheoloških istraživanja bio bi od neprevaziđenog naučnog i istoriografskog značaja. Na ovaj način će se ovo značajno područje, čijim bi se daljnjim istraživanjem nastavilo rasvjetljavanje prošlosti ovih krajeva, otrgnuti od vjekovnog zaborava i nebrige što je najveći neprijatelj istorije i sjećanja na prošlost.

Pozdravljam doprinos Vlade Republike Srpske koja je izdvojila potrebna sredstva za implementaciju projekta arheoloških istraživanja, kao cjelokupan angažman nadležnog ministarstva koji je bio neophodan da se ovaj naučno-istraživački poduhvat nemjerljivog značaja realizuje.

Istovremeno Vladu i resorno ministarstvo kulture, kao i institucije i istraživače, ohrabrujem da nastave sa svojom podrškom arheološkim istraživanjima, jer na taj način saznajući o našoj prošlosti doprinosimo ne samo znanju nas i naših potomaka, već unapređujemo cjelokupnu istorijsku i kulturnu baštinu Evrope.

Istraživanja koja obuhvataju i vrijeme sa početka nove ere svjedoče o dugotrajnom postojanju civilizacije na našim prostorima. Na taj način se najčvršćim vezama svrstavamo u širu porodicu evropskih naroda i država sa kojom nas povezuju kulturne i duhovne veze. Tako dajemo direktan doprinos našim težnjama da, očuvajući rješenja Dejtonskog mirovnog sporazuma, vođeni principima iz Sporazuma o stabulizaciji i pridruživanju, uz puno poštovanje ravnopravnosti entiteta i konstitutivnih naroda, smjelo i sa ponosom koračamo putem evropskih integracija i uključujemo se u evropski kulturni prostor. I to je naš doprinos stvaranju društva znanja i bogaćenja Evropske civilizacije naroda.

Potvrđujući svoju posvećenost mirotvornim, demokratskim i reformskim procesima, izgradnji države i društva kulturnog dijaloga, njegovanja naše baštine, gradimo savremeno i demokratsko evropsko društvo tolerancije i nemajorizacije. Tako potvrđujemo da je mjesto Republike Srpske u okviru Bosne i Hercegovine u zajednici prosvjećenih evropskih naroda. Republika Srpska je  sigurna i postojana, jer je među nama sve više sloge, poštovanja i vjere u materijalni, kulturni, duhovni i civilizacijski prosperitet.

Zahvaljujem vam što i ovom manifestacijom osnažujete naš identitet, bogatite našu kulturnu baštinu i afirmišete Republiku Srpsku, Bosnu i Hercegovinu. Skelani se svojim arheološkim bogatstvom su još jedna zlatna pločica u mozaiku naše i evropske kulturne baštine.

Očekujem da će ova konferencija dati novi podsticaj daljem otkriću, očuvanju već otkrivenog i njegovo predstavljanje svijetu. U tome očekivanju proglašavam Regionalnu konferenciju o arheološkom istraživanju rimskog municipijuma Skelani otvorenom.

Hvala!

rajko_kuzmanovic

Svetlana Loma, istoričarka na Filozofskom fakultetu u Beogradu o Municipiumu

Municipium Malvesiatium nalazio se na levoj obali Drine (dan. Skelani), naspram ušća reke Rače i Bajine Bašte, gde je u rimsko doba put iz Domavije (Gradina kod Sasa) prelazio reku i vodio na istok, u Pomoravlje, i na jug, u gornje Podrinje, presecajući veliku okuku i kanjon Drine. Zahvaljujući svom položaju na jednom od ključnih čvorišta lokalne saobraćajne mreže koja je povezivala rudnike srebra u istočnoj Dalmaciji – argentariae Delmaticae,čije se upravno središte nalazilo u Domaviji – sa magistralnim putevima prema primorju i Podunavlju, municipij Malvesijata se tokom 2. veka razvio u prosperitetan grad, koji je uz Domaviju i municpij Splonum (kod dan. Pljevalja) predstavljao najznačajniji ekonomski i adminstrativni centar u unutrašnjosti provincije Dalmacije.

Rimski grad (municipium) u Skelanima osnovan je najverovatnije u vreme cara Hadrijana (117-138) ili Antonina Pija (138-161) na teritoriji plemenske zajednice Dindara (civitas Dindariorum), koja je posvedočena početkom 1. veka u službenom spisku autonomnih administrativnih jedinica provincije Dalmacije. Njeno postojanje u prvoj polovini 2.veka potvrđeno je i u natpisu jednog njenog poglavara (princepsa) na spomeniku uz Skelana.

Da se u Skelanima nalazilo gradsko jezgro municipija do sada se znalo prvenstveno na osnovu epigrafskih spomenika (natpisa) koji su tamo otkriveni. To su uglavnom počasne baze za statue careva i gradskih zvaničnika, koje su po odluci municipalnog veća bile postavljane u baziliku, javnu građevinu koja se u svim rimskim gradovima nalazila na gradskom trgu (forumu). Zahvaljujući arheološkim iskopavanjima otpočetim prošlog leta u Skelanima obrisi rimskog grada počinju da se pojavljuju u svoj svojoj monumentalnosti i lepoti.

Teritorija municipija protezala se u uskom pojasu uz levu obalu Drine na sever do Domavije i na jug do Starog Broda i Višegrada, obuhvatajući, verovatno, i rogatičko polje, ali i znatan deo zapadne Srbije s onu stranu Drine, gde su se, u plodnom međurečju požeške kotline i uz severnu obalu Lima, uglavnom nalazila imanja gradskih velikodostojnika, kako to svedoče njihovi nadgrobni spomenici.

Svetlana Loma, istoričarka na Filozofskom fakultetu u Beogradu o Municipiumu u Skelanima